Адкрыццё 87-га сезона: прэм'ера пастаноўкі оперы «Князь Ігар»

Цяперашняя пастаноўка стане шостым зваротам тэатра да партытуры А. Барадзіна, і пастаноўшчыкі спектакля абяцаюць прадставіць яркае дзейства, адначасова манументальнае і дынамічнае, пазачасавае і актуальнае. Над спектаклем працуе магутная творчая каманда: дырыжор-пастаноўшчык - народны артыст Беларусі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь Аляксандр Анісімаў, рэжысёр-пастаноўшчык - уладальнік медаля Францыска Скарыны Галіна Галкоўская, мастак-пастаноўшчык (сцэнаграфія, касцюмы) - народны мастак Расіі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь Вячаслаў Вокунеў, хормайстар-пастаноўшчык - народная артыстка Беларусі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь Ніна Ламановіч; балетмайстар-пастаноўшчык - народны артыст Беларусі Юрый Траян.

Дырыжор-пастаноўшчык Аляксандр Анісімаў валодае самавітым досведам пастановак оперы «Князь Ігар», у яго творчай гісторыі - супрацоўніцтва з рознымі рэжысёрамі і праца на розных сусветных сцэнах, а такім чынам і самыя розныя рэжысёрскія прачытанні оперы.

Аляксандр Анісімаў, дырыжор-пастаноўшчык:

«"Князь Ігар"- партытура, якая для майго творчага жыцця можа параўнацца хіба што з "Яўгенам Анегіным". Гэтая опера практычна жыве са мной шмат гадоў, у розных краінах, розных тэатрах, бачыць пастаноўкі розных рэжысёраў. Мая любоў да гэтай партытуры зарадзілася яшчэ ў студэнцкія гады. Гэта шмат у чым харавая партытура, а паколькі я вучыўся як харавік, сканчаў Ленінградскую кансерваторыю ў класе знакамітага прафесара А.П. Кудраўцавай, то гэтая мая прыхільнасць заканамерная, і мая юнацкая адданасць і любоў захавалася да яе на ўсё жыццё.

На працягу розных гадоў мне ўдавалася яе паставіць у самых розных ракурсах. Напрыклад, спектакль, які быў пастаўлены ў Сан-Францыска мной з рэжысёрам Франчэскай Дзамбела. Тады ўпершыню ў маёй гісторыі выкананняў "Князя Ігара" было прапанавана зрабіць сумны, нават трагічны фінал, падобны на фінал "Хаваншчыны": "Куды ты, Русь, ідзеш, што цябе чакае?" (У гэтай версіі для фіналу быў выкарыстаны Хор пасялян). Трэба сказаць, што гэты фінал, гэты сумны журботны зварот перавандраваў потым у іншыя пастаноўкі і стаў паўтарацца. І спектакль, які мы ставілі тут з Юрыем Аляксандравым, так заканчваўся.

Выключэнне ў гэтым спісе маіх работ складае версія тэатра Самары, дзе той жа Юрый Аляксандраў ўсё-ткі паставіў аптымістычны фінал, больш за тое, - Аляксандраў прымусіў у фінале пабратацца Князя Ігара і Галіцкага.

Трэба сказаць, што ў абодвух рашэннях - і ў трагічным, і ў гэтым, квазіаптымістычным, ёсць няпраўда. Паспрабаваць вырашыць гэта па-іншаму стала маёй, рэжысёра Галіны Галкоўскай, мастака Вячаслава Вокунева і хормайстра Ніны Ламановіч задачай.

Дапамагло стварыць такое нетрадыцыйнае прачытанне партытуры маё знаёмства з Ганнай Булычовай - музыкаведам, якая шмат працуе са спадчынай Аляксандра Барадзіна. Яна мне падарыла выдадзены ёю клавір: гэта зусім новы тэкст, вядома заснаваны на тым, што ўжо існуе, але які ўключае і тыя матэрыялы, якія ніколі нідзе не гучалі».

Менавіта гэты зварот да раней невядомых матэрыялаў абяцае стаць галоўнай «разыначкай» пастаноўкі Вялікага тэатра Беларусі. Абноўленая партытура «Князя Ігара» проста абавязаная зацікавіць не толькі шырокую публіку, але і прафесіяналаў, бо музычны матэрыял оперы (асабліва тых яе фрагментаў, якія былі адрэдагаваныя ці дапісаныя М. Рымскім-Корсакавым і А. Глазуновым) падвергнуўся значнай перапрацоўцы і больш за тое - папоўніўся новымі старонкамі аўтарства А. Барадзіна, раней у оперу не ўключанага. Закладам ж мастацкай мэтазгоднасці і драматургічнай цэльнасці гэтай новай партытуры стане багаты канцэртны вопыт маэстра Анісімава ў галіне жанравага пераасэнсавання малавядомых, няпоўных або няскончаных твораў.

Неабходнасць новага музычнага прачытання была прадыктавана унікальнай канцэпцыяй, прапанаванай рэжысёрам-пастаноўшчыкам спектакля. Зварот да оперы «Князь Ігар» для Галіны Галкоўскай стаў не толькі важным вынікам творчых пошукаў, але і сведчаннем асабістага мастацкага і светапогляднага вопыту. Спектакль, які рэжысёр рыхтуе да сцэнічнай жыцця, шмат у чым з'яўляецца квінтэсенцыяй ведаў гісторыі, уласных уяўленняў аб чалавечай псіхалогіі ў гісторыка-культурным кантэксце, разважанняў аб ролі высокіх маральных якасцяў асобнай асобы ў гісторыі соцыуму, дзяржавы.

Галіна Галкоўская, рэжысёр-пастаноўшчык:

«Я не буду раскрываць дэталі пастаноўкі, я гэтага не раблю прынцыпова, але пазначу тое, чаго я ў сваім спектаклі дакладна рабіць не стану: я катэгарычна супраць таго, каб прадстаўляць постаць Князя Ігара як няўдачніка, а ў апошніх канцэпцыях яго нярэдка выстаўляюць як няўдачніка двойчы - які і бітву прайграў, і свету з полаўцамі не дабіўся. І Князь Ігар у тым, як гэта падаецца, да гэтага часу нясе гэты крыж няўдачніка. Кожны чалавек мае права на памылку, але чалавек, які выкупае гэтую памылку, не можа быць не зразуметым. У рэжысёрскіх версіях апошніх двух дзесяцігоддзяў акцэнт зроблены на няўдалы паход, у якім Ігар страціў дружыну і трапіў у палон, але забываюць, што калі ён вярнуўся ў Пуціўль і сабраў новае апалчэнне, ён усё ж такі разбіў полаўцаў! Як і выпадаюць з поля творчага гледжання дзіўныя ўласцівасці яго душы: высакароднасць, сіла духу, годнасць, з якой ён адольвае няўдачы... Будучы параненым, Князь Ігар не пакінуў поле бою, абвясціўшы вельмі важныя словы: "Лепш быць забітым, чым паланёным!". Так, ён трапіў у палон і так, яго выкупіў хан Канчак, які паважаў яго за высакароднасць, мужнасць, доблесць, за адданасць сваёй Радзіме і сваёй веры. І так, ён не змог жыць у палоне, у якім яго трымалі як князя, а не як палоннага, і пазбёг з яго, каб вярнуцца і сабраць новыя палкі для бітвы...

Для мяне было важным адказаць на пытанне: "З якой мэтай ён пайшоў у паход?". І ў спектаклі глядач зможа ўбачыць на яго адказы. Я як рэжысёр не магла не звярнуць увагу на тое, якое месца ў жыцці і асобы князя Ігара займае праваслаўная вера і як ён ставіцца да паганства, якое прапаведавалі полаўцы.

Наша опера будзе светлай. Гэта не значыць, што яна будзе лёгка ўспрымацца, гэта значыць, што мы ніколі не дазволім сабе пазбавіць гледача надзеі. Надзеі на тое, што ў гэтым жыцці перамагае высакароднасць і любоў».