Онлайн-выставки

Творы Яўгена Цікоцкага на сцэне Вялікага тэатра Беларусі - Опера “Алеся”

Прэм'ера оперы "Алеся" з'явілася самай знамянальнай падзеяй у дзейнасці тэатра ваеннага перыяду. Беларусь яшчэ не была цалкам вызвалена, на тэрыторыі рэспублікі ішлі кровапралітныя баі.

Б.Смольскі: "Спектакль глязелі за некалькі гадзін да таго, як пайсці на перадавую, на лінію агню, у бой". Сучасная героіка-патрыятычная тэма, амаль дакументальнасць зместу оперы былі настолькі блізкія слухачу, што многія сцэны ўспрымаліся былі настолькі блізкія слухачу, што многія сцэны ўспрымаліся імі як эпізоды, непасрэдна ўзятыя з жыцця. Поспеху спектакля не перашкодзіла і тое, што ні сцэна, ні дапаможныя памяшканні Дома Чырвонай арміі не былі прыстасаваны для выканання оперы, дэкараціі былі напісаны мастаком С.Нікалаевым на старых палотнах. 

М.Чудноўскі: "Адсутнасць касцюмерных майстэрняў не стала перашкодай, там што большасць салістаў і харыстаў былі партызанамі, і на прэм'еру яны выйшлі на сцэну ў тым, что насілі ў лесе".

Праца над музычным матэрыялам таксама праходзіла ў натуральных умовах ваеннага часу - у бомбасховішчы ў Горкім, і таму музыка опера стала непасрэдным эмацыянальным водгукам кампазітара на вялікі народны подзвіг. 
Працу над развучваннем оперы трупа пачала ў перыяд пераезду з Горкага ў невялікі горад на рацэ Клязьме - Каўроў Уладзімірскай вобласці. Туды прыехаў дырыжор Анісім Брон, які надоўга звязаў свой лёс з Беларуссю.

Дзеянне оперы пачынаецца ў нядзелю 22 чэрвеня 1941 г. Два калгасных брыгадзіра, Алеся і Сяргей, кахаюць адзін аднаго. Нішто, здавалася б, не азмрочвае іх шчасце. Але ў бясхмарным небе з'яўляецца варожы самалёт, і першай ахвярай бамбёжкі падае маці Алесі.
Сакратар райкама партыі Апанас узначальвае партызанскі атрад. На фронт сыходзіць Сяргей, Алеся ўступае ў шэрагі змагароў з акупантамі.
Сёмка, сын раскулачанага багацея, пасля нядоўгага вагання вырашае далучыцца да атрада. Мужна ваююць народныя мсціўцы, і сярод іх дзяўчына з Палесся. На самалёце ў штаб партызан прылятае Сяргей.
Партызаны атрымліваюць заданне вызваліць заложнікаў, захопленых фашыстамі. Палонным пагражае растрэл, калі яны не адкрыюць імя "дзяўчыны з Палесся".
Здраднікам аказваецца захоплены немцамі Сёмка, але Алеся, якая пракралася ў размяшчэнне фашыстаў, забівае яго. Партызанскі атрад на чале з Апанасам ратуе жыццё закладнікаў і Алесі — гэта і ёсць «дзяўчына з Палесся».

Доўгачаканая прэм'ера адбылася 24 снежня 1944 года ў зале Дома Чырвонай Арміі. У дзённіку Ларыса Пампееўна пазней успамінала: «Прэм'ера! Ура! Першая партызанская опера. Перамога беларускага мастацтва. Свята! Зала поўная! Хто ж наш глядач? Жывыя, сапраўдныя партызаны прыйшлі да нас з лясоў, развалін, ям і падвалаў Мінска. Яшчэ не ўся Беларусь вызваленая, яшчэ дыміцца Менск, яшчэ не надышло 9 траўня 1945 года. Гэтага дня не забыць, не перадаць! Ён заўсёды будзе ў сэрцах тых, хто быў у гэты вечар у Доме афіцэраў. Добрая палова гэтага дома яшчэ разбіта, увесь горад у цемры, а ў зале - Перамога!»

Опера атрымала пяць сцэнічных рэдакцый:

1944
Прэм’ера - 24 снежня на сцэне Дома Чырвонай Армі
Дырыжор - Міхаіл Шнейдэрман. Рэжысёр - Барыс Пакроўскі. Мастак - Сяргей Нікалаеў. Хормайстар - Аляксандр Бельскі.

1947
Прэм’ера - 8 лістапада
Другая рэдакцыя оперы.
Дырыжор - Анісім Брон. Рэжысёр - Барыс Мардвінаў. Мастак - Сяргей Нікалаеў. Хормайстар - Георгій Пятроў. Балетмайстар - Сямён Дрэчын.

1949
Прэм’ера - 24 сакавіка
Трэцяя рэдакцыя оперы.
Дырыжор - Ілля Гітгарц. Рэжысёры - Барыс Мардвінаў, Уладзімір Шахрай. Мастак - Сяргей Нікалаеў. Хормайстры - Таццяна Арлова, Іосіф Абраміс.

1953
Прэм’ера - 7 лютага
Чацвёртая рэдакцыя оперы (назва “Дзяўчына з Палесся”) з лібрэта П. Броўкі і Я. Рамановіча.
Дырыжор - Леў Любімаў. Рэжысёры - Ларыса Александроўская, Міхаіл Дамброўскі, Алег Маралёў. Мастакі - Міхаіл Блішч, Уладзімір Кульваноўскі, Сяргей Нікалаеў, Ілля Пешкур. Хормайстар - Мікалай Прысёлкаў. Балетмайстар - Аляксей Ермалаеў.

1967
Прэм’ера - 14 красавіка
Пятая рэдакцыя оперы (“Алеся”).
Дырыжор - Георгій Дугашаў. Рэжысёр - Дзмітрый Смоліч. Мастак - Яўген Чамадураў. Хормайстар - Аляксей Кагадзееў.

Ларыса Александроўская ў галоўнай ролі оперы "Алеся"

Алеся - Л.Александроўская, Апанас - Міхаіл Дзянісаў

Сцэна з оперы. У ролі Алесі Ларыса Александроўская

Сцэна з оперы. У ролі Алесі Ларыса Александроўская

Сцэна з оперы. У ролі Алесі Ларыса Александроўская

 Фон Шолен - Анатоль Генералаў, Алеся - Лідзія Галушкіна

 Пасля прэм’еры оперы “Алеся”. Сядзяць: Т.Ніжнікава, Л.Любімаў, К.Кудрашова, П.Крук.
Стаяць: С.Дрэчын, В.Крыкава, Н.Лазараў, Л.Александроўская, М.Варвулёў, А.Нікалаева, К.Мулер

1953 г. Пастановачная група оперы “Дзяўчына з Палесся”.
Сідзяць: дырыжор Л.Любімаў, кампазітар Я.Цікоцкі, рэжысёр Л.Александроўская, мастак С.Нікалаеў.
Стаяць: мастак М.Блішч, рэжысёр Н.Дамброўскі, хормайстар М.Прысёлкаў, рэжысёр А.Маралёў, канцэртмайстар С.Талкачоў, мастак В.Кульваноўскі