Мастак-эпоха

Яўген Чамадураў нарадзіўся 28 студзеня 1914 года ў горадзе Шуміха Курганскай вобласці. Творчы лёс Яўгена Рыгоравіча Чамадурава спачатку складаўся так жа, як лёс шматлікіх мастакоў яго пакалення. Таленавіты студэнт Кастрамскога прыватнага мастацкага вучылішча працягнуў мастацкую адукацыю, паступіўшы ў 1932 годзе ў Ленінградскі інстытут жывапісу, скульптуры і архітэктуры пры Усерасійскай Акадэміі мастацтваў. Яўген Чамадураў быў лепшым вучнем Яўгена Лансерэ і яму прадказвалі будучыню выбітнага гістарычнага жывапісца. Аднак галоўным яго захапленнем быў тэатр, асабліва опера. У гады вучобы Чамадураў працаваў у Пушкінскім тэатры, дзе ён рэстаўраваў дэкарацыі Аляксандра Галавіна да "Маскарада" Лермантава і аформіў па эскізах Пятрова-Водкіна спектакль "Вар'яцкі дзень, або Жаніцьба Фігаро" Бамаршэ. Пасля паспяховага заканчэння Акадэміі мастацтваў яго запрашалі на працу многія тэатры Ленінграда, кінастудыя "Ленфiльм".

Але тут Чамадураў праявіў сябе як чалавек, які аддае перавагу пошуку ўласных рашэнняў, якія здаваліся стандартна думаючым асобам зусім неапраўданымі і незразумелымі. Замест жаданай многімі другой сталіцы, ён абраў драматычны тэатр у Душанбэ. Таксама як і значна пазней, ужо спелым майстрам, працуючы ў Маскве над афармленнем спектакля "Навальніца", ён цалкам адмовіўся ад ужо прынятых і дакладна адобраных мастсаветам эскізаў і перарабіў усе афармленне спектакля, кардынальна змяніўшы вобразны строй дэкарацыі. Уменне не ісці на нагоды, быць свабодным, адмовіцца ад дабрабыту, несупакоенасць на дасягнутым - гэтыя ва ўсе часы высокія і рэдкія якасці былі адметнай рысай Чамадурава-мастака і чалавека.

У Душанбэ Яўген Чамадураў пачаў працу ў 1938 году - спачатку ў Тэатры драмы, затым у Тэатры оперы і балета. Спектакль выходзіў за спектаклем, ставіліся як таджыкскія п'есы, так і п'есы класічнага рэпертуару, савецкіх і рускіх пісьменнікаў. Чамадураў шмат ездзіў па Сярэдняй Азіі, вывучаў літаратуру, легенды, рамёствы, архітэктуру. За сем гадоў працы ў Душанбэ Яўген Чамадураў аформіў шмат оперных і балетных спектакляў. У 1951 году Яўгена Рыгоравіча запрасілі на пасаду галоўнага мастака ў Маскоўскі тэатр драмы ім. В. Маякоўскага.

У 1959 годзе Яўген Рыгоравіч Чамадураў прыняў запрашэнне стаць галоўным мастаком Беларускага дзяржаўнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета. Яўген Чамадураў працаваў у беларускім тэатры оперы і балета да 1976 года, у 1960-91 гадах таксама выкладаў у Мінскім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Творчасць Яўгена Чамадурава стала эпохай у гісторыі тэатра. Яўген Чамадураў з'яўляецца аўтарам сцэнаграфіі і касцюмаў у знакавых для тэатра спектаклях, такіх як "Арэстэя" С.Танеева, "Заручыны ў манастыры" С.Пракоф'ева, "Калючая ружа", "Калі ападае лісце", "Зорка Венера" ​​Ю.Семянякі, "Ясны світанак" А.Туранкова, "Алеся" Е.Цікоцкага, "Андрэй Касценя" М.Аладава, "Мара", "Альпійская балада" Я.Глебава, "Святло і цені" Г.Вагнера; "Князь Ігар" А.Барадзіна, "Пікавая дама" і "Лебядзінае возера" П.Чайкоўскага, "Папялушка" С.Пракоф'ева і шматлікіх іншых.

Спектаклі, якія ішлі на беларускай сцэне, мастак афармляў і ў іншых тэатрах. Але, будучы высокім прафесіяналам, ён ніколі не паўтараў дэкарацый і заўсёды нанова прыдумляў ўвесь спектакль, знаходзіў зусім новае сцэнаграфічнае рашэнне.

Яго знакамітая "Аіда" была пастаўлена ў 1953 годзе, але не на беларускай сцэне. Бо ў той час мастак працаваў дарадцам міністэрства культуры Румыніі - ён, акрамя асноўнай працы, стварыў дэкарацыі да гэтай оперы Вердзі, прэм'ера якой адбылася ў толькі што адчыненым тэатры оперы і балета ў Бухарэсце. Тэхнічна аснашчаная сцэна дазволіла стварыць манументальны гераічны твор. Мастак шырока выкарыстаў у афармленні оперы "Аіда" жывапісна-аб'ёмныя дэкарацыі, аб'ёмную скульптуру, з дапамогай святла дамагаючыся шматпланавай сцэнічнай прасторы і пластычнай завершанасці глядзельных вобразаў. Глыбокі і складаны свет музыкі Дж. Вердзі Яўген Чамадураў ўвасобіў мовай мастацтва дэкаратара. Пасля як мастак-пастаноўшчык Яўген Чамадураў працаваў над «Аідай» у Чэлябінску і Казані.

Ствараючы ў 2011 годзе новую сцэнічную версію оперы "Аіда", Вялікі тэатр Беларусі звярнуўся да творчай спадчыны Яўгена Чамадурава, пазнаёміўшы сучасную тэатральную аўдыторыю з творчасцю выдатнага тэатральнага мастака ХХ стагоддзя. Мастак-пастаноўшчык спектакля - галоўны мастак тэатра вучань Яўгена Чамадурава Аляксандр Касцючэнка.

12 лютага вядучыя партыі ў спектаклі выканаюць:
Аіда - народная артыстка Беларусі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь Ніна Шарубіна
Амнерыс - заслужаная артыстка Рэспублікі Беларусь Аксана Якушэвіч
Радамес - лаўрэат міжнароднага конкурсу, уладальнік медаля Францыска Скарыны Эдуард Мартынюк (Украіна)
Аманасра - народны артыст Беларусі Уладзімір Пятроў
Рамфіс - заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь Алег Мельнікаў

Дырыжор - уладальнік медаля Францыска Скарыны Вячаслаў Чарнуха-Воліч