«Зімовы шлях» Ф. Шуберта

Франц Шуберт - кампазітар, які валодаў выключным дарам меладыста, стварыў больш за 600 песень, а таксама змог «напоўніць» вакальнай мелодыкай ўсе віды інструментальнай музыкі, у якіх яму давялося тварыць. Цыкл «Зімовы шлях», напісаны кампазітарам на зыходзе свайго жыцця, з'яўляецца яркай вяршыняй жанру lied, стылю народна-бытавой песні, якой кампазітар адкрыў шлях у высокае мастацтва. Насычэнне музыкі і паэзіі глыбокім псіхалагізмам, найтанчэйшая рэакцыя вакальнай мелодыкі на эмацыйную афарбаванасць і падзейнасьць верша, шчырасць, інтымнасць выказвання - гэтыя і многія іншыя асаблівасці адрозніваюць самы змрочны цыкл песень Шуберта. Галоўная ідэя, якая спрыяе аб'яднанню дваццаці чатырох «жудасных песень» (як называў іх сам аўтар), не звязаных канкрэтным сюжэтам, перадае пакуты юнага героя ад немагчымасці кахаць і быць каханым, валодаць любімым істотай. З стратай кахання для героя губляецца і сэнс жыцця. Свет становіцца халодным і пустым, вясна з'яўляецца толькі ў марах, а адзінота і боль назаўсёды пасяляюцца ў яго сэрца. У канчатковым выніку ўсё жыццёвыя шляхі вядуць туды, адкуль не вяртаюцца ...

У гісторыі вакальнага выканальніцтва існуе нямала інтэрпрэтацый «Зімовага шляху». Кожны спявак укладваў у гэтую музыку сваё суб'ектыўнае бачанне і асэнсаванне. Што тычыцца жаночага выканання гэтага твора, то такія інтэрпрэтацыі, зразумела, не гэтак шматлікія, але сярод іх ёсць сапраўды выбітныя ўзоры: Лоттэ Леман (запіс 1940-41 гг.), Крысці Людвіг (запіс 1986 г.), Брыгіта Фассбендэр (запіс 1988 г.) ​​У нашай краіне цыкл быў выкананы ўпершыню, і, па словах выканаўцаў, вызначаным арыенцірам для іх стала выкананне сучаснай нямецкай спявачкі Крысціны Шэфер. Працуючы над цыклам, Таццяна Гаўрылава і Вольга Запольская ставілі задачу максімальнага паглыблення ў псіхалагічны аспект музыкі «Зімовага шляху». Для выканаўцаў было важным падкрэсліць, разам з асноўнай ідэяй безвыходнасці, гарачую і юную асобу героя, абвастрыць канфлікт паміж халодным светам і тэмай бясконцай любові, якая пранізвае ўвесь цыкл. Няпростай задачай для опернай спявачкі стаў выбар галасавых адценняў, паколькі стыль опернага belcanto не падыходзіць для глыбокіх асобасных споведзяў шубертаўскіх lied. У прадстаўленай інтэрпрэтацыі Таццяна Гаўрылава - «душа героя» - размаўляла, дэманструючы велізарную разнастайнасць галасавых фарбаў, часам пераходзячы на ​​трапяткі шэпт, а часам выкарыстоўваючы выразны рэчытатыў, месцамі не баючыся адкрытага і плоскага гуку. А ці дарэчны традыцыйныя «спевы» у слёз, болю, страху, ветру і лістоты, холаду, здранцвення?.. З неверагоднай гнуткасцю голас салісткі здолеў перадаць ўсе шматлікія адценні вобразаў і эмацыйных станаў. Няма ніводнай фразы, якую праспявалі без удзелу сэрца. З амаль гіпнатычнай рэакцыяй на публіку прагучала апошняя песня «Катрыншчык». Музыка сыходзіла ў нікуды, нібы развітваючыся, растваралася жыццё па кроплях...

Найважнейшая роля у песнях Шуберта нададзена фартэпіяннай партыі. Гэтыя акампанементныя рашэнні па большай частцы вельмі далёкія ад стандартных формул суправаджэння. Вольга Запольская, працуючы над фартэпіяннай партыяй вакальнага цыклу, ставіла задачу выяўлення фартэпіяна як магутнага фактару мастацкай характарыстыкі, элемента, які валодае сваім «сакрэтам» выразнасці, без якога немагчымыя драматургія песні і існаванне мастацкага цэлага. Раяль ў гучанні канцэртмайстра то дапаўняў вобраз, які расчыняе пачуццёвым голасам, то раптам станавіўся ажывелай карцінай халоднай прыроды. Вызначана, прайшоўшы праз этап «свайго» «Зімовага шляху», кожны музыка атрымлівае неацэнны досвед зносін з высокім мастацтвам, набываючы новую прыступку ў сваім прафесійным майстэрстве. У сваю чаргу, слухач, які уцягнуты ў гэтае 70-хвіліннае «дзейства», выносіць для сябе нешта важнае, падобна ачышчэнню. Пранікаючыся сэнсам і прыгажосцю гэтай музыкі, навучыўшыся суперажываць высокім ідэалам пакутуючага, але не зламанага героя Шуберта, разумееш, што па-сапраўднаму каштоўна ў гэтым свеце».

Рэцэнзія Алены Марчанка на вакальны цыкл «Зімовы шлях» Ф.Шуберта ў выкананні Таццяны Гаўрылавай (сапрана) і Вольгі Запольскай (партыя фартэпіяна).