Адкрыццё 88-га тэатральнага сезона

Новы 88-ы сезон Вялікі тэатр Беларусі традыцыйна адкрые прэм'ерай: 8 і 9 верасня 2020 гады публіцы будзе прадстаўлена пастаноўка балета на музыку Эдварда Грыга «Пэр Гюнт».

У аснову сюжэту пакладзена драматычная паэма Генрыка Ібсена, створаная ў 1867 году - твор, які і ў нашы дні застаецца шмат у чым неразгаданым і таму прываблівае ўвагу. З аднаго боку - казачная гісторыя, з другога - фантасмагорыя ў духу сюррэалізму, населеная дзіўнымі персанажамі, ні адзін з якіх не можа быць зразуметы адназначна. І ў цэнтры - шлях галоўнага героя: адначасова паўстае шэраг прыгод, і рамантычны пошук сябе ў свеце, і складаны экзістэнцыяльны вопыт.

П'еса Ібсена, якая цяпер з'яўляецца класікай нарвежскай і сусветнай літаратуры, як вядома, не была прынятая з натхненнем нават у скандынаўскіх краінах. Адным з найважнейшых штуршкоў да яе папулярнасці стала стварэнне геніяльнай музыкі Эдварда Грыга. Цікава, што кампазітар ўзяўся за складанне спачатку неахвотна, праца прасоўвалася павольна: «Праца над "Пэр Гюнтам" пасоўваецца вельмі павольна, і пра тое, каб скончыць яе да восені, не можа быць і гаворкі. Гэта па-чартоўску цяжкі матэрыял, калі не лічыць асобных эпізодаў, напрыклад таго, дзе спявае Сольвейг, - яго я ўжо цалкам напісаў. Яшчэ я зрабіў сякія-такія накіды для Пячоры горнага караля, але гэтую музыку мне ў літаральным сэнсе слова моташна слухаць, так прасякнута яна каровінымі блінамі, "зверхнарвежэствам" і "будзь-самім-сабой-задаволенасцю"! Зрэшты, я спадзяюся, што праз гэтае будзе адчувацца таксама і іронія...» - адгукаўся Грыг ў адным з лістоў лета 1874 года. Партытура была скончаная ў 1875 годзе, прэм'ера п'есы з музыкай Грыга адбылася ў Хрысціяніі 24 лютага 1876 года. Ужо ў першы сезон «Пэр Гюнт» вытрымаў 36 уяўленняў, прычым велічэзны поспех Ібсэн па праве дзяліў з Грыгам: нарвежская тэатральная крытыка казала пра яго, як пра паўнапраўнага стваральніка спектакля. Праз дзесяць гадоў Эдвард Грыг перааркестраваў большую частку музыкі, а праз яшчэ некалькі гадоў стварыў на яе аснове дзве аркестравыя сюіты. Менавіта гэтыя дзве самастойныя сюіты, часткі якіх сталі найбольш вядомымі і выкананымі музычнымі творамі, канчаткова зацвердзілі сусветную вядомасць і літаратурнай першакрыніцы, і яго герояў. Увесь жа аб'ём матэрыялу музыкі да драмы Ібсэна ў пяці актах (ор.23 Э.Грыга) аж да 1980-х гадоў лічыўся згубленым.

На працягу паўтара стагоддзя існавання гісторыя Пэра Гюнта была шматкроць ўвасоблена на сцэне драматычнага тэатра, у кінематографе, анімацыі і музычным тэатры. У сферы апошняга найбольш папулярнымі сталі балетныя пастаноўкі, у прыватнасці, у сучасным балетным мастацтве шырокую вядомасць набылі пастаноўкі Дж.Ноймайера (1986, музыка А.Шнітке) і Э.Клюга (2015, музыка Э.Грыга).

Нягледзячы на ​​тое, што ўся партытура музыкі да драмы была доўгі час недаступная, сюжэт Ібсена на музыку Грыга актыўна ўвасабляецца ў маштабных балетных пастаноўках з 40-х гадоў ХХ стагоддзя. У Вялікім тэатры Беларусі балет «Пер Гюнт» з'явіўся ў 1966 годзе. Дырыжорам-пастаноўшчыкам выступіла легендарная Таццяна Каламійцава, балетмайстрам-пастаноўшчыкам і аўтарам лібрэта спектакля - Атар Дадзішкіліані. Музыка абедзвюх сюіт Э.Грыга была арганічна дапоўнена часткай яго ж скрыпічнай санаты (у аркестроўке П.Кірыльчэнка) у якасці лірычнага адажыо герояў. А.Дадзішкіліані наблізіў дзеянне балета да літаратурнай першакрыніцы, імкнучыся раскрыць яго філасофскі пачатак. Балетмайстар стварыў у пастаноўцы багатыя, з вытанчанай лексікай танцы з разнастайнымі малюнкамі, якія перадаюць шырокі дыяпазон пачуццяў і настрояў. Былі выкарыстаныя як элементы нарвежскага танцавальнага фальклору (масавыя і сольныя танцы выконваліся на пуантах пры захаванні нацыянальнага каларыту), так і сучасныя харэаграфічныя прыёмы (сцэна Доўрскага царства вырашалася сродкамі графічнага, дакладнага, калючага танца).

Першы беларускі «Пэр Гюнт» захоўваўся ў рэпертуары да 1978 года, і цяпер, больш чым праз 40 гадоў, гэта назва зноў ўпрыгожвае афішу Вялікага тэатра. Дырыжор-пастаноўшчык народны артыст Беларусі Аляксандр Анісімаў захоплены гэтым творам не адзін год: у яго рэдакцыі і пад яго кіраўніцтвам у 2018 годзе са сцэны Белдзяржфілармоніі прагучала музычна-драматычная кампазіцыя з музыкі Э.Грэга па п'есе Г.Ібсэна, выкананая Дзяржаўным акадэмічным сімфанічным аркестрам, студэнцкім хорам МДЛУ Cantus Juventae пад кіраўніцтвам Аляксея Клімовіча, салісткай Ірынай Крыкуновай і акцёрамі Нацыянальнага драматычнага тэатра імя Горкага Сяргеем Жбанковым і Валерыем Шушкевічам. Наступным крокам для дырыжора стала ўвасабленне музыкі Э.Грэга на сцэне Вялікага тэатра ў выглядзе новай музычнай кампазіцыі. Дырыжор абраў нетрывіяльны шлях: узяўшы за аснову музыку да драмы Ібсена, ён дапоўніў яе творамі Э.Грыга, многія з якіх малавядомыя ў прынцыпе альбо зусім невядомыя ў аркестравым гучанні: фрагменты «Лірычных п'ес», «Нарвежскіх танцаў», «Сімфанічных танцаў», «Элегічных мелодый» і тэма з няскончанай оперы «Олаф Трюгвассон», якая стала лейтматывам. Пры гэтым партытура не абмяжоўваецца сімфанічным аркестрам: вялікае значэнне набываюць пеўчыя партыі - салістаў і вакальнага ансамбля. Такім чынам, балет набывае рысы жанру сінтэтычнага.

Балетмайстар-пастаноўшчык новага спектакля - лаўрэат міжнародных конкурсаў, уладальнік Нацыянальнай тэатральнай прэміі Беларусі Сяргей Мікель. «Пэр Гюнт» стане прэм'ерай пастаноўшчыка на сцэне Вялікага тэатра Беларусі. «Актуалізацыя п'есы Г. Ібсэна была нашай галоўнай задачай, - прызнаўся харэограф. - Мы б хацелі, каб глядач убачыў у танцы, у сюжэце, у сэнсавым напаўненні, у касцюмах, сцэнаграфіі рысы нашага часу. Адна з асноўных тэм балета - праблема самавызначэння і рэалізацыі чалавека, пошуку жыццёвага шляху. Шлях галоўнага героя - Пэр Гюнт ставіць перад кожным з нас асноўнае пытанне - аб нашым месцы і сэнсе знаходжання ў свеце ».

Гісторыя Пэра Гюнта ў прадстаўленні Сяргея Мікеля - цэлая чарада канструяваных ім «жыццёвых праектаў», не заўсёды ўдалых, парой надуманых, часам выпадковых, але заўсёды яны дамагаюцца адну мэту: знайсці самога сябе. Гэтая мазаічная «шматпраэктная» музычна-харэаграфічная канцэпцыя атрымлівае арганічнае ўвасабленне ў своеасаблівай полістылістычнай сцэнаграфіі (мастак-пастаноўшчык - Любоў Сідзельнікава), дзе фальклорная казачнасць і рамантычная фантазійнасць суседнічаюць з элементамі стымпанка і фантастыкі постапакаліптычнага толку.

У галоўных партыях спектакля будуць занятыя вядучыя артысты балета тэатра: Ірына Яромкіна, Вольга Гайко, Марына Вежнавец, Людміла Хітрова, Яна Штангей, Аляксандра Чыжык, Вікторыя Трэнкина, Людміла Уланцава, Таццяна Уласень, Ганна Фокіна, Антон Краўчанка, Ігар Артамонаў, Алег Яромкін, Ягор Азаркевіч, Канстанцін Геронік, Эвен Капітэн, Ігар Аношка, Такатошы Мачыяма, Іван Савянкоў, Арцём Банькоўскі і інш. А таксама вядучыя салісты оперы: Таццяна Гаўрылава, Таццяна Пятрова, Алена Бундзелева, Алена Золава, Іна Русіноўская, Вольга Маліноўская, Аляксандр Гелах, Дзмітрый Шабеця, Андрэй Кліпо і інш.

Фото: Михаил Нестеров