Старадаўняя французская легенда на сцэне Вялікага

ГЕНЕРАЛЬНЫЙ ПАРТНЁР ПРОЕКТА

ГЛАВНЫЙ ПАРТНЕР ПРОЕКТА

ПАРТНЕРЫ ПРОЕКТА

Пётр Ільіч Чайкоўскі адкрыў для сябе гісторыю сляпой прынцэсы Іаланты, прачытаўшы п'есу дацкага паэта Хенрыка Герца "Дачка караля Рэнэ" ў часопісе "Рускі веснік". Кампазітар быў зачараваны арыгінальнасцю сюжэту і лірычнасцю яго напісання.

Іяланда - дачка Ізабелы, герцагіні Латарынгскай, і Рэнэ Анжуйскага. 
Малюнак XVII стагоддзя

Чым жа пакарылі героі п'есы кампазітара? Унутраныя іх перажыванні здаліся Чайкоўскаму вечнымі, глыбока чалавечнымі і блізкімі яму, нягледзячы на тое, што дзеянне п'есы адбываецца ў Францыі сярэдзіны XV стагоддзя. Прынцэса Іаланта сляпая, яна не разумее, што такое бачыць, бо цалкам ізаляваная ад навакольнага свету, і ніхто з тых, хто знаходзіцца побач, не распавядае ёй, што такое зрок.

Спектакль 1975 года. Іаланта – Л. Крывёнак, Лаура – Н. Руднева, Брыгіта – Л. Шаўчэнка

Спектакль 2004 года. Іаланта – Н. Масквіна

Яе бацька, кароль Рэнэ, запрашае маўрытанскага лекара Эбн-Хакія, які сцвярджае, што ён можа дапамагчы дзяўчыне, і настойвае на тым, што перад лячэннем трэба распавесці пацыентцы аб яе слепаце. Але кароль адмаўляецца ад «тэрапіі», пакутуючы сам і прымушаючы перажываць усіх, хто любіць Іаланту.

Спектакль 1975 года. Рэнэ - В. Чарнабаеў, Эбн-Хакія - В. Генералаў, Бертран - Д. Марозаў

Нешчаслівы і Роберт, герцаг Бургундскі, з якім Іаланта была заручана з дзяцінства, хоць яны ніколі не сустракаліся і малады чалавек не ведае пра яе слепату. Ён накіроўваецца ў замак караля, каб папрасіць Рэнэ вызваліць яго ад заручэння, бо закаханы ў іншую жанчыну. У гэтай далікатнай місіі яго суправаджае сябар - граф Вадэмон.

Спектакль 1952 года 

Перш чым гэтыя двое ўбачацца з каралём, яны сустракаюць Іаланту ў палацавым садзе. Вадэмон зачараваны, загаворвае з дзяўчынай і разумеючы, што яна сляпая, у адрозненне ад прыдворных караля, пытаецца ў яе пра гэта напрамую, а затым тлумачыць, што такое зрок і што такое святло. Іаланта ўпершыню даведваецца, чым яна адрозніваецца ад іншых людзей.

Спектакль 1975 года 

 Спектакль 1975 года, Іаланта – І. Шыкунова, Вадэмон – А. Дзедзік

Кароль Рэнэ прыходзіць у лютасць і пагражае забіць Вадэмона, але прынцэса ўжо закахана. Яна пагаджаецца на лячэнне, калі яе бацька захавае жыццё графу Вадэмону. Юнак, у сваю чаргу, просіць у караля рукі Іаланты.

 На фота: Вадэмон – Э. Пелагейчанка, Іаланта – М. Гулегіна, Кароль Рэнэ – Я. Пятроў, Эбн-Хакія – Н. Майсеенка, 1986 год

Пастаноўка 2004 года, Рэнэ - А. Мельнікаў, Эбн-Хакія - М. Жылюк

Пасля лячэння Эбн-Хакія сляпая прынцэса сапраўды бачыць. У ключавой сцэне твора пануе каханне, святло ззяе для ўсіх, хлусня больш не патрэбна і ніхто не павінен баяцца пакарання. Сэрцы герояў азораны любоўю, а кампазітар нібы задае філасофскае пытанне: а ці патрэбна наогул святло, каб зразумець ісціну? Або, як пазней выказаўся Антуан дэ Сэнт-Экзюперы: «Зорка адно толькі сэрца. Самага галоўнага вачыма не ўбачыш».

Спектакль 1952 года 

Оперу "Іаланта" Чайкоўскі напісаў у 1891 годзе, працуючы паралельна над балетам "Шчаўкунок". Лібрэта падрыхтаваў брат кампазітара Мадэст Чайкоўскі. "Іаланта" была ўпершыню прадстаўлена ў складзе падвойнай афішы з балетам "Шчаўкунок" у пецярбургскім Марыінскім тэатры 6 (18) снежня 1892 года.

У Вялікім тэатры Беларусі опера "Іаланта" Пятра Ільіча Чайкоўскага была пастаўлена ў 1952, 1975, 1993, 2004 гадах.

Цяперашнюю пастаноўку ажыццяўляюць: дырыжор – народны артыст Рэспублікі Башкартастан Арцём Макараў, рэжысёр – уладальнік медаля Францыска Скарыны Ганна Маторная, мастак (сцэнаграфія і касцюмы) – Любоў Сідзельнікава, хормайстар – Сяргей Аграновіч, мастак па святлу – Яўген Лісіцын.

Рэжысёр-пастаноўшчык Ганна Маторная::

«Опера «Іаланта» – гэта безумоўны шэдэўр Пятра Ільіча Чайкоўскага, лірычная, філасофская споведзь кампазітара. Узрушаючы матэрыял для дарослых і для юнацтва».

***
«Пётр Ільіч змог здзейсніць прарыў у мастацтве - ён стварыў оперу, якая ў канцы XIX стагоддзя змагла пакласці пачатак мадэрну, у гэтай оперы ёсць усе ўзроўні псіхадрамы. Сёння можна было б зрабіць актуалізаваную пастаноўку, аднак новы спектакль мы прадстаўляем, хутчэй, у жанры фэнтэзі…»

***
«У гэтай оперы злучана сярэднявечная французская легенда, сімволіка, містэрыяльнасць, праваслаўная духоўнасць - опера мае эфект храмавага дзейства. Гэта рэдкая опера, якая прыходзіць да абсалютна светлага катарсічнага фіналу. Хочацца, каб у нас атрымаўся прыгожы доўгажывучы спектакль, які дапаможа далучыць да высокага жанру оперы тых, хто ніколі раней не быў у тэатры».